قراردادها یکی از ارکان اصلی در سیستم حقوقی ایران به شمار می‌آیند. در بسیاری از مواقع، قراردادها به دلایل مختلفی از بین می‌روند یا به نحوی از اعتبار می‌افتند. این فرایند به عنوان “انحلال قرارداد” شناخته می‌شود و در حقوق ایران انواع مختلفی دارد. انحلال قرارداد ممکن است به دلایل متعددی از جمله بطلان، فسخ یا انفساخ و اقاله اتفاق بیفتد که هر یک از این موارد در شرایط خاصی قابل اعمال هستند. در این مقاله، به بررسی دقیق و جامع این مفاهیم پرداخته و انواع انحلال قراردادها را با تأکید بر فسخ، خیارات و انفساخ در حقوق ایران مورد بررسی قرار خواهیم داد.
انحلال قرارداد چیست؟
انحلال قرارداد به معنای پایان یافتن اعتبار و اثر حقوقی یک قرارداد است. این امر میتواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد و برای هر نوع از انحلال، شرایط و آثار خاصی پیش‌بینی شده است. در واقع، انحلال قرارداد به این معنا است که دیگر هیچ یک از طرفین نمی‌توانند از قرارداد به عنوان مبنای حقوقی استفاده کنند و تمامی تعهدات و حقوق آن قرارداد خاتمه می‌یابد. بسته به نوع انحلال، فرآیند آن ممکن است ارادی یا قهری باشد و ممکن است تحت تأثیر شرایط خاص یا اراده طرفین قرار گیرد.
انواع انحلال قرارداد
- ابطال قرارداد (بطلان)
اولین و مهم‌ترین نوع انحلال قرارداد، بطلان است. در صورتی که یک قرارداد از ابتدا باطل باشد، به هیچ وجه اثری ندارد و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند از آن استفاده کنند. بطلان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. از جمله این دلایل می‌توان به عدم رضایت طرفین، عدم اهلیت طرفین، عدم مشخص بودن مورد معامله یا مشروع نبودن قرارداد اشاره کرد. به عبارت دیگر، هر گاه که شرایط اساسی یک قرارداد، که شامل رضایت طرفین، اهلیت آنان و مشروعیت معامله است، رعایت نشود، قرارداد به طور کلی باطل خواهد بود. در چنین شرایطی، قرارداد هیچ‌گاه از ابتدا اثر حقوقی نداشته و نمی‌تواند برای طرفین ایجاد تعهد کند. - فسخ قرارداد
یکی دیگر از روش‌های انحلال قرارداد، فسخ است. فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد از سوی یکی از طرفین یا به موجب اراده طرفین است. فسخ یک اختیار است که به یکی از طرفین داده می‌شود تا بدون نیاز به رضایت طرف مقابل، قرارداد را پایان دهد. این امر معمولاً به دلیل وجود شرایط خاص یا تخلفات صورت می‌گیرد. در حقوق ایران، انواع مختلفی از فسخ قرارداد وجود دارد که در ادامه به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت. - انفساخ قرارداد
انفساخ نیز یکی از اشکال انحلال قرارداد است که برخلاف فسخ، به دلیل وقوع حادثه‌ای خارجی یا شرایط خاص، به صورت خودکار و بدون اراده طرفین انجام می‌شود. انفساخ معمولاً به دلایل غیرقابل پیش‌بینی و از پیش تعیین‌شده، مانند تلف شدن مورد معامله یا از بین رفتن شرایط اساسی قرارداد، اتفاق می‌افتد. این نوع انحلال قرارداد به ویژه در مواردی که ادامه قرارداد ممکن نباشد یا اجرای آن غیرممکن شود، کاربرد دارد.
فسخ قرارداد در حقوق ایران
فسخ قرارداد یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین روش‌های انحلال قرارداد در حقوق ایران است. فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد توسط یکی از طرفین یا هر دو طرف است که به طور معمول در صورت وجود تخلف از شروط قرارداد یا به دلیل وقوع حادثه‌ای خاص رخ می‌دهد. در حقوق ایران، فسخ میتواند به دلیل شروط قراردادی یا بر اساس خیارات قانونی انجام گیرد.
۱-خیار تخلف از شرط (فسخ به دلیل شرایط قراردادی)
خیار تخلف از شرط یکی از انواع فسخ قرارداد است که در آن، طرفین قرارداد به صورت صریح در قرارداد خود پیش‌بینی می‌کنند که در صورت وقوع یک حادثه خاص یا عدم انجام تعهدات، یکی از طرفین حق فسخ قرارداد را خواهد داشت. به طور مثال، ممکن است طرفین توافق کنند که اگر یکی از طرفین تعهد خود را در موعد مقرر انجام ندهد، طرف مقابل حق فسخ قرارداد را داشته باشد. این نوع فسخ معمولاً در قراردادهایی که شرایط خاصی دارند، مانند قراردادهای تجاری یا معاملات بزرگ، بیشتر مشاهده می‌شود.
۲- خیار شرط
یکی دیگر از خیاراتی که موجب فسخ قرارداد است و معمولا با خیار تخلف از شرط خلط شده و اشتباه گرفته می‌شود، خیار شرط هست. خیار شرط یعنی طرفین شرط می‌کنند هر دو یا یکی از آنان برای مدت معینی حق فسخ معامله را داشته باشند بدون هیچ دلیل خاص یا وقوع شرطی.
نکته مهم اینکه این خیار تنها خیاری است که حق انتقال را از خریدار در مدت معین شده سلب میکند.
۳-خیار مجلس (فسخ در همان جلسه قرارداد)
یکی از خیارات مهم در حقوق ایران، خیار مجلس است. این خیار به این معناست که طرفین قرارداد تا زمانی که در جلسه عقد قرارداد حضور دارند، می‌توانند بدون نیاز به رضایت طرف مقابل، قرارداد را فسخ کنند. این خیار به‌ویژه در شرایطی که طرفین ممکن است تحت فشار یا اشتباه قرار گیرند، اهمیت دارد. به عبارت دیگر، در خیار مجلس، هر یک از طرفین تا زمانی که در جلسه عقد حضور دارند، می‌توانند قرارداد را فسخ کنند و پس از ترک جلسه، دیگر این حق برای آن‌ها وجود ندارد.
۴-خیار حیوان (فسخ در معاملات حیوانات)
در صورتی که قرارداد مربوط به خرید و فروش حیوانات باشد، خریدار تا سه روز از تاریخ معامله حق فسخ قرارداد را دارد. این نوع فسخ به دلیل ویژگی‌های خاص حیوانات است که ممکن است پس از خرید، مشخص شود که حیوان دارای نقص یا عیب خاصی است. حتی در صورتی که عیب قابل مشاهده نباشد، خریدار میتواند قرارداد را فسخ کند. این حق فسخ برای حمایت از خریداران و جلوگیری از سوءاستفاده در معاملات حیوانات در نظر گرفته شده است.
۵-خیار تأخیر ثمن (فسخ در صورت تأخیر در پرداخت ثمن)
خیار تاخیر ثمن، مختص فروشنده است و اگر خریدار ظرف سه روز از تاریخ قرارداد ثمن معامله را پرداخت نکند، برای فروشنده حق فسخ ایجاد می‌شود. این خیار در صورتی اعمال می‌شود که در قرارداد تاریخی برای پرداخت ثمن تعیین نشده باشد. در صورتی که تاریخی مشخص برای پرداخت تعیین شده باشد، خیار تأخیر ثمن عملی نمی‌شود و فروشنده باید منتظر بماند تا در موعد مقرر مبلغ پرداخت شود.
۶-خیار رؤیت و تخلف از وصف (فسخ در صورت تخلف از توصیف کالا)
در قراردادهایی که طرفین نسبت به ویژگی‌های کالا یا خدمات معامله شده توافق کرده‌اند، خریدار حق دارد در صورتی که ویژگی‌های کالا با آنچه که فروشنده اعلام کرده است، مطابقت نداشته باشد، قرارداد را فسخ کند. این نوع فسخ به‌ویژه در معاملاتی که ویژگی‌های خاص کالا یا خدمات برای خریدار اهمیت زیادی دارد، کاربرد دارد.
۷-خیار غبن (فسخ به دلیل فریب قیمت)
یکی از مهم‌ترین خیارات در حقوق ایران، خیار غبن است. این خیار به معنای فریب در قیمت است. در صورتی که یکی از طرفین قرارداد، مثلاً خریدار یا فروشنده، متوجه شود که قیمت مورد معامله به‌طور چشمگیری از قیمت واقعی آن کالا کمتر یا بیشتر بوده است، میتواند از این خیار استفاده کند. به عبارت دیگر، اگر یکی از طرفین در اثر عدم آگاهی یا فریب در قیمت دچار ضرر شده باشد، حق فسخ قرارداد برای وی ایجاد می‌شود.
خیار غبن یکی از خیارات قانونی است که به موجب آن، طرف مغبون میتواند با استناد به تفاوت فاحش در قیمت، قرارداد را فسخ کند. این خیار معمولاً زمانی کاربرد دارد که یکی از طرفین دچار ناآگاهی نسبت به ارزش واقعی کالا یا خدمات مورد معامله شده باشد. در چنین شرایطی، طرف مغبون (آسیب‌دیده) میتواند قرارداد را منحل کند و از ادامه آن خودداری نماید.
۸-خیار عیب (فسخ به دلیل وجود عیب در مورد معامله)
خیار عیب یکی دیگر از خیارات قانونی است که در حقوق ایران پیش‌بینی شده است. این خیار به این معناست که اگر مورد معامله دچار عیب یا نقصی باشد که در ابتدا برای طرفین قابل مشاهده نبوده و بعد از معامله مشخص شود، طرفین (معمولاً خریدار) حق دارند که قرارداد را فسخ کنند. این عیب ممکن است در ظاهر کالا قابل مشاهده نباشد و تنها پس از بررسی‌های دقیق‌تر یا استفاده از آن، نمایان گردد.
برای مثال، اگر در یک معامله خرید خودرو، خریدار متوجه شود که در قسمت‌های داخلی موتور خودرو ایرادی وجود دارد که در زمان خرید مشخص نبوده، این خریدار میتواند از خیار عیب استفاده کند و قرارداد را فسخ کند. همچنین، در صورتی که طرفین قرارداد نتوانند به توافق در خصوص اصلاح عیب برسند، خریدار میتواند نسبت به فسخ قرارداد اقدام نماید.
یکی از نکات مهم در خصوص خیار عیب این است که قانونگذار برای خریدار اختیار دیگری نیز در نظر گرفته است. در صورتی که مورد معامله عیب داشته باشد، خریدار میتواند بین دو گزینه انتخاب کند: یا قرارداد را فسخ کند و مال را پس دهد، یا اینکه قیمت کاهش یافته (به نام ارش) را از فروشنده مطالبه کند. این اختیار به خریدار این امکان را می‌دهد که به دلخواه خود تصمیم بگیرد.
۹-خیار تدلیس (فسخ به دلیل فریب و حیله)
خیار تدلیس به معنای فریب دادن یکی از طرفین توسط طرف مقابل است. این نوع فسخ زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین از طریق حیله و فریب به دیگری فشار بیاورد تا قرارداد را منعقد کند. به عبارت دیگر، اگر یکی از طرفین از اطلاعات غلط یا اغراق‌آمیز استفاده کند تا طرف مقابل را به انجام قرارداد متقاعد سازد، طرف فریب‌خورده حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
برای مثال، اگر فروشنده‌ای با ارائه اطلاعات نادرست در خصوص وضعیت کالا یا خدمات، خریدار را ترغیب به خرید کند و پس از معامله مشخص شود که فروشنده حقیقت را پنهان کرده است، خریدار میتواند از خیار تدلیس استفاده کند و قرارداد را فسخ کند. این نوع فسخ با هدف حمایت از افرادی است که در اثر فریب یا حیله مجبور به انجام معامله می‌شوند.
خیار تدلیس یکی از حقوق اساسی طرفین قرارداد است که از آن‌ها در برابر اقدامات فریبکارانه حمایت میکند. این خیار زمانی اعمال می‌شود که فریب دادن به اندازه‌ای جدی باشد که اگر طرف مقابل از حقیقت آگاه می‌شد، قطعاً اقدام به عقد قرارداد نمی‌کرد.
۱۰- خیار تبعض صفقه (فسخ بخشی از قرارداد)
خیار تبعض صفقه یکی از انواع خیارات است که در صورتی که تنها بخشی از قرارداد باطل باشد، به خریدار این حق را می‌دهد که نسبت به بخش باطل قرارداد تصمیم بگیرد. این خیار معمولاً زمانی استفاده می‌شود که در یک قرارداد، یک بخش از آن باطل یا غیرقانونی باشد، اما سایر بخش‌ها معتبر و قانونی باقی بماند. در چنین شرایطی خریدار میتواند آن بخش از قرارداد را که معتبر می باشد را نیز نپذیرفته و به تبع بخش باطل، کل قرارداد را فسخ نمایند و یا قرارداد را نسبت به بخش معتبر و قانونی، قبول نموده و نسبت به بخش باطل شده، مابه التفاوت ثمن را از فروشنده دریافت کنند.
برای مثال، در یک معامله خرید و فروش که بخشی از کالا یا خدمات مورد معامله در دسترس نباشد یا به اشتباه به فروش برسد، خریدار میتواند معامله را همانطور که هست با دریافت مابه التفاوت ثمن بپذیرد و یا اینکه با اعمال خیار تبعض صفقه کل قرارداد را فسخ نماید.
۱۱- خیار فسخ به جهت تفلیس (ورشکستگی طرفین)
خیار فسخ به جهت تفلیس، زمانی به‌کار می‌رود که یکی از طرفین قرارداد ورشکست شود. به عبارت دیگر، اگر یکی از طرفین به ورشکستگی برسد یا وضعیت مالی‌اش به گونه‌ای تغییر کند که قادر به اجرای تعهدات خود نباشد، طرف مقابل حق فسخ قرارداد را دارد. این نوع فسخ به‌ویژه در قراردادهایی که مدت زمان طولانی‌تری دارند و یا نیاز به پرداخت‌های متعدد یا بزرگ دارند، اهمیت دارد.
برای مثال، اگر یک شرکت وارد یک قرارداد تأمین کالا با شرکت دیگری شود و سپس شرکت تأمین‌کننده دچار ورشکستگی شود، طرف مقابل میتواند قرارداد را فسخ کند، زیرا دیگر نمی‌توان از طرف ورشکسته انتظار اجرای تعهدات داشت.
انفساخ قرارداد در حقوق ایران
انفساخ یکی دیگر از روش‌های انحلال قرارداد است که به طور خودکار و بدون نیاز به اراده طرفین اتفاق می‌افتد. این نوع انحلال معمولاً به دلیل وقوع حادثه غیرقابل پیش بینی و یا تحقق شروط پیش بینی شده در قرارداد توسط طرفین که اجرای قرارداد را غیرممکن می‌سازد. انفساخ به دو صورت است:
۱-انفساخ به معنای انحلال خودکار قرارداد
انفساخ به معنای از بین رفتن و انحلال قهری و خودکار قرارداد است که بدون نیاز به اقدام حقوقی یکی از طرفین انجام می‌شود. این نوع انحلال معمولاً به علت وقوع شرایطی است که ادامه قرارداد را غیرممکن می‌سازد. این شرایط میتواند ناشی از عوامل خارجی باشد که از کنترل طرفین خارج است. برای مثال، اگر مورد معامله از بین برود یا یکی از طرفین قادر به انجام تعهدات خود نباشد، قرارداد به صورت خودکار منفسخ می‌شود.
۲- انفساخ به موجب قانون: پیش‌بینی در مواد قانون مدنی
در حقوق ایران، برخی از موارد انفساخ قرارداد به طور صریح در قوانین پیش‌بینی شده است. به عنوان مثال، مواد مختلف قانون مدنی ایران شرایطی را مشخص کرده‌اند که به موجب آن‌ها، قرارداد به طور خودکار منفسخ می‌شود. در این بخش، به برخی از مهم‌ترین موارد انفساخ که در قانون مدنی ایران پیش‌بینی شده است، اشاره می‌کنیم:
ماده ۳۸۷ قانون مدنی: تلف مورد معامله قبل از تحویل
یکی از موارد مهم انفساخ قرارداد در حقوق ایران، به موجب ماده ۳۸۷ قانون مدنی است که بیان میکند اگر مورد معامله پیش از تحویل به خریدار تلف شود، قرارداد به طور خودکار منفسخ می‌شود. به عبارت دیگر، اگر کالای مورد معامله یا هر نوع مورد تعهد قرارداد از بین برود قبل از آن که به دست خریدار برسد، ادامه قرارداد دیگر ممکن نخواهد بود. این امر به ویژه در قراردادهای خرید و فروش مورد توجه قرار دارد.
برای مثال، اگر فردی یک کالا را به فروش می‌رساند و قبل از تحویل آن کالا به خریدار، آن کالا به سرقت برود یا آسیب ببیند، قرارداد از بین می‌رود و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند به اجرای آن ادامه دهند.
ماده ۴۸۳ قانون مدنی: تلف عین مستاجره در قرارداد اجاره
ماده ۴۸۳ قانون مدنی ایران به انفساخ قراردادهای اجاره اشاره دارد. طبق این ماده، اگر عین مستاجره (مالی که اجاره داده شده است) تلف شود، قرارداد اجاره به طور خودکار منفسخ خواهد شد. به عنوان مثال، اگر در قرارداد اجاره خانه، ملک اجاره‌شده به طور کامل از بین برود (مثلاً بر اثر آتش‌سوزی یا سیل)، قرارداد اجاره به صورت خودکار منحل می‌شود و ادامه آن غیرممکن می‌شود.
ماده ۵۲۷ قانون مدنی: انفساخ قرارداد مزارعه
یکی دیگر از موارد انفساخ در حقوق ایران، به قراردادهای مزارعه مربوط می‌شود. طبق ماده ۵۲۷ قانون مدنی، اگر زمین مورد نظر در قرارداد مزارعه، برای کشت و زرع قابل استفاده نباشد، قرارداد به طور خودکار منفسخ می‌شود. این ماده به نوعی برای حمایت از طرفین قرارداد است که در صورت بروز مشکلات غیرقابل پیش‌بینی در زمین، می‌توانند از ادامه قرارداد منصرف شوند. به عنوان مثال، اگر زمین مورد نظر در قرارداد مزارعه دچار فرسایش یا آلودگی شود و دیگر قابلیت کشت نداشته باشد، قرارداد منفسخ خواهد شد.
انفساخ به موجب قرارداد: تعیین شرایط انفساخ در قراردادها
در بسیاری از موارد، طرفین قرارداد می‌توانند به صورت توافقی در متن قرارداد شرایطی را برای انفساخ آن پیش‌بینی کنند. به این معنا که طرفین می‌توانند تعیین کنند که در صورت وقوع یک حادثه خاص، قرارداد به طور خودکار منفسخ شود. این نوع انفساخ در واقع به طرفین اجازه می‌دهد که از همان ابتدا شرایطی را برای پایان یافتن قرارداد در نظر بگیرند که در صورت تحقق آن شرایط، نیازی به درخواست فسخ از طرفین نباشد.
شرط انفساخ در قراردادهای تجاری
در قراردادهای تجاری و قراردادهایی که برای مدت طولانی بسته می‌شوند، طرفین معمولاً شرایطی را برای انفساخ قرارداد پیش‌بینی می‌کنند. به طور مثال، طرفین ممکن است در قرارداد خود شرط کنند که اگر یکی از طرفین در مدت معین تعهدات خود را انجام ندهد یا بخشی از شرایط قرارداد نقض شود، قرارداد به طور خودکار منفسخ گردد. این شرط به ویژه در قراردادهای بلندمدت مانند قراردادهای تأمین کالا، اجاره‌نامه‌ها و قراردادهای پیمانکاری کاربرد دارد.
شرط انفساخ در قراردادهای خدماتی
در قراردادهای خدماتی نیز ممکن است طرفین شرط کنند که در صورتی که خدمات ارائه‌شده مطابق با استانداردهای مقرر نباشد یا در زمان مشخص‌شده انجام نشود، قرارداد به طور خودکار منفسخ گردد. این نوع شرط انفساخ به‌ویژه در قراردادهای پیمانکاری یا قراردادهای مربوط به انجام خدمات فنی و مهندسی مشاهده می‌شود.
اقاله (تفاسخ)
اقاله یا تفاسخ به معنای توافق دو طرف برای انحلال قرارداد است. در این روش، هر دو طرف قرارداد تصمیم می‌گیرند که دیگر نمی‌خواهند به تعهدات خود ادامه دهند و از ادامه قرارداد انصراف می‌دهند. این توافق باعث از بین رفتن اثر حقوقی قرارداد می‌شود. برخلاف فسخ که ممکن است از سوی یک طرف قرارداد انجام شود، اقاله نیازمند توافق و تراضی هر دو طرف است.
مهم است که بدانید اقاله تنها در عقود لازم مانند بیع، اجاره، رهن و… وارد است. زیرا در عقود جایز مانند قرارداد وکالت و جعاله، هر یک از طرفین می‌توانند هر زمان که بخواهند قرارداد را به‌طور یک‌جانبه پایان دهند، بنابراین در این نوع عقود، نیازی به اقاله یا فسخ وجود ندارد. تفاوت اصلی اقاله با فسخ و انفساخ در این است که در فسخ و انفساخ، یک طرف یا حادثه‌ای باعث انحلال قرارداد می‌شود، اما در اقاله، این انحلال فقط با توافق و تصمیم مشترک دو طرف امکان‌پذیر است.
تفاوت فسخ و انفساخ در حقوق ایران
فسخ و انفساخ هر دو به معنای پایان قرارداد هستند، اما در حقوق ایران، این دو مفهوم تفاوت‌های مهمی دارند که لازم است به آن‌ها توجه شود:
- فسخ قرارداد نیاز به اراده طرفین دارد. یکی از طرفین یا هر دو طرف ممکن است به دلایلی مانند تخلف از شروط قرارداد یا وقوع شرایط خاص، قرارداد را فسخ کنند. فسخ ممکن است به دلیل خیارات قانونی یا شروط قراردادی باشد.
- انفساخ قرارداد به طور خودکار و بدون نیاز به اراده طرفین رخ می‌دهد. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که شرایط خاصی از پیش در قانون یا در متن قرارداد پیش‌بینی شده باشد که موجب انفساخ می‌شود.
در نتیجه، می‌توان گفت که در حالی که فسخ به اراده طرفین یا طبق شروط قرارداد صورت می‌گیرد، انفساخ یک فرآیند خودکار است که به موجب وقوع شرایط خاص و غیرقابل تغییر از سوی طرفین، قرارداد را منحل میکند.
کلام آخر
انحلال قرارداد یکی از مهم‌ترین مباحث حقوقی است که در روابط قراردادی بین افراد نقش حیاتی دارد. در این مقاله، انواع مختلف انحلال قرارداد مانند بطلان، فسخ، انفساخ و اقاله در حقوق ایران مورد بررسی قرار گرفت. فهم دقیق این مفاهیم میتواند در زمان عقد قرارداد و همچنین در صورت بروز مشکلات در اجرای آن به شما کمک کند تا تصمیمات حقوقی مناسبی اتخاذ نمایید. از آنجا که قراردادها ممکن است بر اساس شرایط مختلفی دچار تغییر یا انحلال شوند، آگاهی از حقوق و تکالیف طرفین میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
سمیرا قهرمانی؛ وکیل پایه یک دادگستری در کاشان
سمیرا قهرمانی، وکیل پایه یک دادگستری با تجربه گسترده در زمینه‌های مختلف حقوقی، به ویژه در امور قراردادها و حل اختلافات قانونی، آماده است تا به شما در مسائل حقوقی مربوط به انحلال قراردادها و دیگر دعاوی حقوقی کمک کند. ایشان با تسلط به قوانین و مقررات حقوقی ایران، قادر است تا راهنمایی‌های تخصصی و مؤثری در راستای حل مشکلات حقوقی و قضائی شما ارائه دهد. با استفاده از دانش و تجربه ایشان، می‌توانید به بهترین نحو از حقوق خود دفاع کرده و در مسیر حل اختلافات قانونی گام بردارید.
سوالات متداول
- چه زمانی می‌توان قرارداد را فسخ کرد؟
قرارداد میتواند در صورتی که یکی از طرفین شرایط قرارداد را نقض کند، یا اگر در قرارداد خیار فسخ پیش‌بینی شده باشد، فسخ شود. همچنین برخی از خیارات قانونی مانند خیار عیب، خیار تدلیس یا خیار غبن نیز این امکان را به طرفین می‌دهند تا در صورت بروز شرایط خاص، قرارداد را فسخ کنند. - تفاوت فسخ و انفساخ چیست؟
فسخ قرارداد به معنای پایان دادن به قرارداد به اراده یکی از طرفین است و معمولاً به دلایل خاص یا با توجه به شروط قراردادی صورت می‌گیرد. اما انفساخ قرارداد به صورت خودکار و بدون نیاز به اراده طرفین به دلیل وقوع یک حادثه یا شرایط خاص اتفاق می‌افتد. - آیا در تمامی قراردادها می‌توان شرط انفساخ قرار داد؟
بله، طرفین قرارداد می‌توانند به طور آزادانه در قرارداد خود شرایطی را برای انفساخ پیش‌بینی کنند. این شرط به طرفین این امکان را می‌دهد که در صورت بروز برخی شرایط خاص، قرارداد به طور خودکار منحل شود.
- اگر معامله فسخ شود، طرفین می‌توانند با توافق همچنان به آن قرارداد عمل کنند (آیا عدول از فسخ بعد از انحلال امکان‌پذیر است)؟
بعد از انحلال عقد، دیگر امکان اعاده و بازگشت به آن وجود ندارد مگر با یک ایجاب و قبول و توافقات جدید. - پدرمان در یک قرارداد حق فسخ داشته، حالا بعد از فوت ایشان، آیا ورثه می‌توانند آن قرارداد را فسخ کنند (آیا حق فسخ به ارث می‌رسد)؟
اعمال حق فسخ از سوی تمام وراث باید انجام شود و اگر حتی یک نفر مخالفت کند، حق فسخ قابل اعمال نخواهد بود. - آیا امکان دارد در قرارداد خیارات از طرفین سلب شود؟
بله، امکان سلب خیارات در قرارداد وجود دارد، اما خیار تدلیس، تفلیس و خیار تخلف از وصف اگر عقد بر مبنای آن وصف بنا شده باشد، قابل اسقاط نیست. - خودرویی خریداری کردم و بعد از خرید متوجه شدم خودرو دو تیکه است. در قرارداد خیار عیب سلب شده است، آیا امکان انحلال قرارداد برای من وجود دارد؟ (در قراردادهای خرید خودرو اگر بعداً معلوم شود خودرو دو تیکه بوده است، آیا علیرغم سلب خیار عیب برای خریدار، امکان فسخ قرارداد وجود دارد؟)
در اینجا دو حالت وجود دارد:
الف) دو تیکه کردن خودرو با مجوز باشد: اگر خریدار در زمان خرید به این موضوع آگاه نباشد، برای وی به استناد خیار عیب حق فسخ ایجاد می‌شود که متاسفانه به دلیل سلب آن در قرارداد، امکان اجرا وجود ندارد.
ب) دو تیکه کردن خودرو بدون مجوز باشد: در این صورت چون مبیع (خودرو) قابلیت خرید و فروش ندارد، فی‌الواقع مالیت نداشته و معامله باطل است.
