تقسیم ترکه و مفهوم حقوقی آن
مفهوم حقوقی تقسیم ترکه و نکات مهمی که باید بدانید : ترکه در لغت به معنی اموالی است که یک فرد پس از فوت خود بجا می‌گذارد. در اصطلاح حقوقی ترکه به اموال و حقوقی گفته می‌شود که از متوفی باقی می‌ماند. ترکه باقیمانده مانند یک مال مشاع است و تمام وارثین دارای حق مالکیت هستند. بعبارت دیگر یک نوع شراکت اجباری وجود دارد. وراث برای اینکه بتوانند سهم خود را از این مال مشترک جدا کنند ابتدا باید بدهی و دیون متوفی را از این ترکه خارج کنند و بعد از آن، آنچه را که باقی ماند میان خود تقسیم کنند.
تقسیم ترکه
موارد شمول ترکه :
نکته لازم به ذکر این است که نه تنها اموال منقول و غیرمنقول بلکه حقوق مالی هم جزء ترکه محسوب می‌شوند و بطورکلی ترکه شامل دارایی مثبت مانند اموال و حقوق و دارایی منفی مانند بدهی‌ها است. در مورد حقوق مالی که جزء ترکه محسوب می‌شوند میتوان به حق خیار، حق رد و اجازه عقد فضولی در زمانی که مالک قبل از رد یا اجازه فوت کند و یا حق رهن مرتهن بر عین مرهونه اشاره کرد.
درخواست تقسیم ترکه و دستور فروش:
اگر چند نفر وراث وجود داشته باشد هر یک از این وراث می‌تواند به دادگاه درخواست بدهد و سهم خود را بخواهد. علاوه بر این اگر یکی از وراث محجور باشد ولی و یا قیم او می‌تواند برای تقسـیم ترکـه از جانب او درخواست بدهد.
در برخی موارد اموال ترکه قابل تقسیم نیستند. در چنین شرایطی باید برای فروش مال مشاع درخواست داده شود. اگر افراد همگی بر سر موضوع توافق داشته باشند این امر به راحتی انجام می‌شود اما اگر میان ورثه توافق نباشد به حکم قانون اینکار انجام می‌شود.
فرآیند رسیدگی تقسیم ترکه:
برای تقسیم ترکه ابتدا باید انحصار وراثت صورت بگیرد. برای حفظ اموال و از بین نرفتن آن باید این اموال مهر و موم ترکه شود. ماترک بطورکامل توسط دادگاه تحریر و ثبت می‌شود و بعد از پرداخت دیون و تعیین تکلیف قانونی ترکه، می‌توانند نسبت به ماترک اقدام کنند. وراث ممکن است ترکه را قبول یا رد کنند.
مدارک لازم برای درخواست تقسیم ترکه:
وراث می‌توانند با توافق ترکه را بین خود تقسیم کنند اما اگر با هم اختلاف داشتند و یا یکی از آنها محجور بود حتماً باید تقسیم ترکه از سوی دادگاه انجام شود. مدارک مورد نیاز برای تقسـیم ترکـه به شرح زیر است:
درخواست به همراه مشخصات درخواست‌دهنده
گواهی انحصار وراثت
صورت اموال در صورت عدم تحریر
برای اطمینان بیشتر بهتر است شخص درخواست‌دهنده، ابتدا برای تحریر ترکه درخواست بدهد و پس از آن برای تقسیم ترکه درخواست کند.
تفاوت تقسـیم ترکـه و مطالبه سهم‌الارث
ماترک مالی است که پس از فوت متوفی از او بجا می‌ماند و شامل دارایی مثبت و حقوق او و دارایی منفی یا بدهی‌های اوست اما سهم الارث سهمی است که ورثه از اموال متوفی بدست می‌آورند. دادگاه صالح برای درخواست سهم‌الارث، دادگاه آخرین محل اقامت دائمی متوفی است. در صورتی که محل اقامت متوفی معلوم نباشد دادگاه آخرین محل سکونت او دادگاه صالح است و اگر در ایران زندگی نکرده باشد دادگاهی که مال غیرمنقول در حوزه آن قرار دارد دادگاه صالح است.
مدت زمان تقسیم ترکه و هزینه تقسیم ترکه
معمولاً زمان برای اقدام جهت تقسیم ماترک، چندین ماه طول می‌کشد. تعیین زمان بطور دقیق امکان‌پذیر نیست اما اصولاً از زمان صدور گواهی انحصار وراثت تا زمان تقسیم ماترک و مطالبه سهم‌الارث از طریق دادگاه، معمولاً بین ۵ تا 7 ماه زمان می‌برد. درصورت استفاده از وکیل تقسیم ترکه این مدت زمان معمولا به صورت چشمگیری کاهش می یابد.
در خصوص هزینه دادرسی، این مبلغ در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تعیین می‌شود. برای تقسیم ترکه در صورتی که نتوان مال را تقسیم کرد و مال مشاع باشد باید دادگاه دستور فروش این مال را صادر کند. بعد از صدور دستور، ترکه به مزایده گذاشته می‌شود و سهم ورثه بطور جداگانه در صندوق دادگستری واریز می‌شود.
در چه مواردی امکان ابطال تقسیم نامه وجود دارد؟
در مواردی مانند تقسیم اشتباه، تقسیم ناشی از اختصاص مال معیوب به یکی از وراث و یا تدلیس امکان ابطال تقسیم وجود دارد.